Solidariedade

En solidariedade coas víctimas do accidente ferroviario en Santiago de Compostela

Curiosidades

• San Xoán é o único santo do que se celebra a súa festividade o día do seu nacemento e non o da súa morte;

• Hai moitos paralelismos entre a vida de San Xoán e a de Xesús:

a) Ámbolos dous son concebidos dun xeito milagroso, Xesús nace dunha virxe e San Xoán dunha muller (Isabel) que xa non tiña idade para quedar encinta.

b) O nacemento de San Xoán coincide co solsticio de verán e o de Xesús, exactamente seis meses despois, co solsticio de inverno.

As nosas recollidas na rede

Se che interesan os contidos sobre a cultura tradicional galega podes visitar os nosos blogs:

www.asifoi.blogspot.com

www.xogostradicionais.blogspot.com

As palabras da San Xoán retorneadas

Consisten nunha retahíla que o suxeito debe verbalizar sen trabucarse para protexerse do meigallo.
Segundo a tradición, a un home que transita de noite por un camiño pode aparecerselle o diaño en forma de persoa e para salvarse debe facer un círculo no chan permanecendo no centro do mesmo e dicir as palabras nun suposto diálogo co Maligno:
O DEMO.- Amigo, dime la una.
O HOME.- Amigo tuyo no, amigo de Dios sí; a la una más claro el Sol que la Luna(1).
O DEMO.- Amigo, dime las dos.
O HOME.- Amigo tuyo no, amigo de Dios sí; a las dos las dos tablas de Moisés, a la una más claro el Sol que la Luna.
O DEMO.- Amigo, dime las tres.
O HOME.- Amigo tuyo no, amigo de Dios sí; a las tres los tres Patriarcas; a las dos las dos tablas de Moisés; a la una más claro el Sol que la Luna.
O DEMO.- Amigo, dime las cuatro.
O HOME.- Amigo tuyo no, amigo de Dios sí; a las cuatro los cuatro evangelistas; a las tres los tres Patriarcas; a las dos las dos tablas de Moisés; a la una más claro el Sol que la Luna.
O DEMO.- Amigo, dime las cinco.
O HOME.- Amigo tuyo no, amigo de Dios si; a las cinco las cinco llagas de Cristo; a las cuatro los cuatro evangelistas; a las tres los tres Patriarcas; a las dos las dos tablas de Moisés; a la una más claro el Sol que la Luna.
...
E así sucesivamente ata trece.
O DEMO.- Amigo, dime las trece.
O HOME.- Amigo tuyo no, amigo de Dios sí; a las trece trece rayos de Sol; a las doce los doce Apóstoles; a las once las once Vírgenes; a las diez los Diez Mandamientos; a las nueve los nueve meses; a las ocho las ocho puertas del Paraíso; a las siete los siete coros; a las seis los seis cirios; a las cinco las cinco llagas de Cristo; a las cuatro los cuatro evangelistas; a las tres los tres Patriarcas; a las dos las dos tablas de Moisés; a la un más claro el Sol que la Luna.
E remataba: Creo en Dios padre, creo en Dios Hijo, creo en Dios Espíritu Santo. Amén. ¡Que estoupe o demo maior!
(1) No Concello de O Pino dicían "a la una manda más el Sol que la Luna".

O seguinte fragmento que recollemos incompleto corresponde ó noso parecer a unha oración á hora de deitarse. A súa vinculación coas palabras de San Xoán retorneadas" é evidente:
- A la una, más claro el Sol que la luna;
- A las dos, me acuesto con Dios; a la una, más claro el Sol que la Luna;
- A las tres, vístome do revés; a las dos, me acuesto con Dios; a la una, más claro el Sol que la Luna;
- A las cuatro, me descalzo; alas tres, vístome do revés; a las dos, me acuesto con Dios; a la una, más claro el Sol que la Luna.

Tamén atopamos teferencia ás palabras en xogos tradicionais coma "o carneiro quieto" ou "a la una, dame la mula".

En canto ó círculo protector dos meigallos e feitizos, que aparece frecuentemente na supersticións galegas, non é exclusivo da nosa terra. En Palma de Malllorca na noite do 23 de xuño cada familia coloca na praia unha serie de velas acesas facendo un círculo, métense dentro e cean os alimentos que levaron da casa para ocasión, de maneira íntima e sen misturarse con outras familias.

Refráns e ditos da fala popular relacionados con San Xoán

Os refráns, ditos e expresións refírense tanto ó personaxe evanxélico coma ó sexto mes do ano que na fala popular galega leva o seu nome. Hainos que teñen relación coa meteoroloxía, coa gastronomía, cos labores do campo ou coa supersticións.

Refráns:

1. Polo San Xoán a sardiña molla o pan. Todos sabemos que nesa época do ano as sardiñas teñen moita graxa e están en comida, de aí o costume relativamente recente de facer sardiñadas o día 23 de xuño.
2. Maio pardo, Sanxoán claro. Refírese á cor do ceo neses meses.
3. Ó que salta o lume de San Xoán nono traba cobra nen can. Xa falamos noutra entrada do sentido purificador do lume.

Ditos:

1. Tras Maio ven Sanxoán. Non é preciso precipitarse tanto e gastar tódalas enerxías porque tempo virá en que as necesitaremos. Os meses de Maio e Sanxoán son tempos de moito traballo para os campesiños galegos.
2. Cando San Xoán baixe o dedo. Nunca. Esta expresión procede da representación de San Xoán Bautista na iconografía relixiosa, sinalando a Xesús como o Salvador, pero tamén representa ó Eanxelista indicándolle a María o camiño do Calvario. Este é un motivo maís para alimentar na treadición galega a confusión entre ámbolos dous.

Supersticións

Abondan as supersticións relacionadas coa festividade San Xoán.

• Nalgunhas localidades da costa galega non se bañaban no mar ata despois do 24 de xuño, pois, non estando bendecidas as augas, podían ter efectos nocivos para a saúde;

Ritos adivinatorios

Polo San Xoán practicábanse varios ritos adivinatorios, o que describimos a continuación foinos descrito por unha informante de Pontevedra.
As mociñas casadeiras collían catro anacos de papel e escribían en cada un o nome dun mozo, dobrábanos ben dobradiños e guindábanos debaixo da súa cama dicindo:
San Juan Bautista y también Evangelista (1),
por la salud que tienes
y la que Dios te ha dado
dime cuál es el nombre de mi enamorado.
ó día seguinte levantábanse con ansia e miraban os papeis, o que estivera aberto era o que contiña o nome do futuro marido da rapaza.

Outro rito adivinatorio extendido por toda Galicia e practicado igualmente polas mozas casadeiras consistía en partir a cáscara dun ovo e verter o seu contido nun recipiente con auga na noite do 23 de xuño e deixalo repousar ata o día seguinte para, a mañanciña, observalo con detenimento e tratar de vislumbrar algunha forma relacionada coa profesión do futuro marido (un barco, un martelo, etc.).

(1) Na cultura tradicional galega abondan os refráns, ditos e expresións que confunden a ámbolos dous.